САДИР ВОҲИДОВ

(1930-1998)

ХХ асрнинг 80-йиллари бошида Ўзбекистон Бастакорлар уюшмаси аъзолари сафига санъатшунослик фанлари номзоди, моҳир педагог, мусиқашунос Садир Воҳидов кириб келди. У замонавий миллий мусиқа санъати масалаларига бағишланган ёрқин, мазмундор илмий тадқиқот ишлари, маърузалари, телерадио эшиттиришлари билан танилди.

Садир Воҳидов 1930 йил 8 мартда Тошкентда туғилди. Ота-онасидан эрта айрилган Садир тоғаси Ҳожи Ҳақназаров, сўнгра эса болалар уйида тарбияланди, ҳаваскорлик мусиқа тўгарагига қатнашди. 1942-1947 йилларда Республика махсус мусиқа мактабида, 1947-1951 йилларда Тошкент вилояти педагогика билим юртида ўқиди. 1951-1956 йилларда Тошкент давлат консерваториясининг мусиқашунослик факультетида таълим олди. 1956-1959 йиллар Наманган мусиқа билим юртида мусиқа назарияси ва адабиётдан дарс берди. 1959-1968 йиллар Ўзбекистон телерадио мусиқа бош таҳририятида муҳаррир, 1968-1978 йиллар Ҳамза номидаги санъатшунослик илмий-тадқиқот институтида илмий ходим бўлиб ишлади. 1976 йили «Замонавий ўзбек қўшиқчилиги» мавзусида номзодлик диссертациясини ёқлади. 1978-1995 йилларда С.Воҳидов А.Қодирий номидаги Тошкент давлат маданият институтида мусиқа назарияси ва тарихи кафедраси доценти бўлиб ишлади.

Илмий ишлари Ўзбекистон қўшиқ санъатининг тараққиёти муаммоларига қаратилган эди. Бу соҳада у санъатшунослик фанлари доктори, Н.С.Янов-Яновскаянинг илмий раҳбарлигида яратилган диссертацияси асосида 1976 йили «Узбекская советская песня» номли китоб нашр қилинган. Китобда «Ўзбекистон композиторларининг қўшиқларида фольклорнинг ўрни», «Ўзбек қўшиғининг пайдо бўлиши», «Уруш давридаги қўшиқлар», «Урушдан кейинги давр композиторларининг қўшиқлари» масалалари ёритилган. Москва «Музыка» нашриётида чоп этилган «История и современность» номли тўпламда: «Песни Узбекистана» (1972 й.), «Музыка Украины» нашриётида чоп этилган нота тўпламда: «Песня», 1973 йил Ғ.Ғулом номли нашриётда чоп этилган «История узбекской советской музыки» китобининг 2-томида, «Куй қўшиқнинг қаноти» ва «Қўшиқ куйи давр садоси» мақолалари «Ўзбекистон маданияти» газетасининг 1975 йил 12.08 ва 17.10-сонларида чиққан: «Эстрадная песня» мақоласи, «Узбекская музыка на современном этапе» тўпламида чиққан: «Қўшиқ янги оҳанг даракчиси» мақоласи «Ўзбекистон маданияти» газетаси, 1978 й: «Мусиқа ҳақида Шарқ афсоналари», мақола «Ўзбекистон санъати», журнал №5,6,8,1978 й. «Куй-қўшиқнинг қаноти», мақола «Санъат» журнали №12, 1981 й.: «Куйлар хазинабони» бастакор-дуторчи Ориф Қосимов хақида ижодий «портрет» мақола «Санъат» журнали, №11, 1982й: «Мусиқий тарбия ва томошабин» «Санъат» журнали, №11, 1983й. «Ўзбек оммавий қўшиқ муаммоси» мақола «Санъат» журнали, №11, 1984й.

Садир Воҳидов жиддий ва танқидий мулоҳазаларга суяниб ёзган мазкур мақола ва маърузалар давр нафаси билан чамбарчас боғлиқдир. Замонавий миллий мусиқамиз йўналишлари, бастакорлар ва ижрочилар ижодий фаолиятлари, уларнинг ютуқ ва камчиликлари, мусиқа ҳаётида учраган муаммолар уни бефарқ қолдирмас эди. Мусиқа санъатининг ўзига хос миллий услубда ривожланиши маданиятимиз тараққиёти учун меҳнат қилди, обрў-эътибор топди.

                                   ТАМАРА ВИЗГО

(1906-1998)

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, санъатшунослик фанлари доктори, мусиқашунос Тамара Визго узоқ йиллар давомида олиб борган илмий, ўқитувчилик ва жамоатчилик фаолияти билан республикамиз замонавий мусиқа маданиятининг ривожланишига муносиб ҳисса қўшди. У ўзбек халқи мусиқа меросини, ижрочиларининг ҳаёти ва ижодий фаолиятини, мусиқа чолғуларини, бастакорларнинг ижоди ва муаммоларини ўрганиб, тарғиб қилди.

Визго Тамара Семёновна 1906 йил 12 (25) апрелда Россия империяси, Полша қиролигининг  Ломжа шаҳрида туғилди. 1907 йилда унинг оиласи Тошкентга кўчиб ўтди. Саккиз ёшида гимназияга ўқишга киради, мусиқага қизиқиб, фортепиано чалишни ўрганади. 1932-1936 йилларда Ҳамза номидаги Тошкент мусиқа техникумининг мусиқа назарияси бўлимида ўқийди. 1936 йилда Тошкент давлат консерваторияси ташкил топиши билан у биринчилардан бўлиб тарихий-назарий факультетига ўқишга кириб Москва консерваториясининг малакали ўқитувчилари - В.А.Цуккерман, Ю.А.Фортунатов, И.И.Мартинов, Я.Б.Пеккер, Л.В.Данилевич, А.Ф.Козловскийлардан таълим олади. Айниқса, уни ўзбек халқи мусиқа мероси ва замонавий композиторларнинг ижоди қизиқтирди. Талабалик давридаёқ унга консерватория тайёрлов бўлимида мусиқа назарияси ва тарихидан дарс бериш вазифаси топширилади. 1939 йилда эса уни Ҳамза номидаги Тошкент мусиқа техникумига ишга таклиф қилишди. 1943 йили Т.Визго Ҳамза номидаги санъатшунослик илмий тадқиқот институтига ишга таклиф қилинди ва ҳаётининг сўнгги давригача мазкур институтда илмий ходим, 1947-1952 йиллар мусиқа бўлими мудири, 1952-1957 йиллар илмий ишлар бўйича директор ўринбосари лавозимларида ишлади. Мусиқа мероси ва айниқса, Ўзбекистон симфоник мусиқаси ва опера санъатининг ривожланишини ўрганишга катта аҳамият берди. 1944-1948 йиллар консерваторияда ўзи тузган дастур асосида «Ўзбек мусиқаси тарихи»дан дарс берди. 1947 йили ўзбек симфоник мусиқаси мавзуида номзодлик диссертациясини муваффақиятли ҳимоя қилди.

1955 йилда унинг таҳрири остида «Музыкальная культура советского Узбекистана» номли тўплам нашр этилди. Унда Т.Визгонинг учта: «Пути развития узбекской музыки», «Узбекская опера», «Симфоническая музыка» каби йирик илмий мақолалари берилган. Йиллар давомида Тамара Семеновна ўзбек ва рус мусиқаси алоқаларига доир тарихий ҳужжаларни излаб, кекса санъаткорлар билан мулоқотда бўлиб, ҳозирги замон ўзбек ва рус композиторларнинг турли шакл ва жанрларда яратган асарларини таҳлил этиб «Развитие музыкального искусства Узбекистана и его связи с русской музыкой» мавзуида докторлик диссертациясини ёзди. Т.Визго беш жилдлик «Музыкальная культура братских народов» китоби ёзилишида қатнашди. Ҳамза номидаги санъатшунослик илмий тадқиқот институти ходимлари томонидан тайёрланган «История узбекской музыки» уч томлигида фаол қатнашган. «А.Ф.Козловский», «В.А.Успенский», «Музыкальные инструменты Средней Азии», «Узбекский оркестр народных инструментов» ва «Народная инструментальная культура современного Узбекистана» (А.И.Петросянц билан ҳамкорликда) йирик монографияларини ёзган, мусиқашунос Дилбар Рашидова билан ҳамкорликда «Музыкально-теоретическое наследие великих среднеазиатских мыслителей» мақоласи, 1972 йилда «Проблемы музыкальной культуры народов Узбекистана, Туркмении и Таджикистана» мақолалар тўплами чоп этилган.

Т.Визго уч юздан ортиқ турли мавзуларда илмий-оммабоп мақолалар, тақризлар ёзган. У республикамизда, халқаро конференция ва симпозиумларда маърузалар билан қатнашди. Узоқ йиллар давомида Ўзбекистон Композиторлар уюшмасининг ҳайъат аъзоси ва мусиқий танқидчилик комиссияси раҳбари сифатида меҳнат қилди.

Т.Визго 1976 йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби» фахрий унвони, 1986 йили «Халқлар дўстлиги» ордени ва медаллар билан тақдирланган.

                       СОИБЖОН БЕГМАТОВ

(1957)

Санъатшунослик фанлари номзоди, мусиқашунос Соибжон Бегматов кўп қиррали илмий, педагоглик ва жамоатчилик фаолияти билан ўзбек мусиқа санъати тарғиботига салмоқли ҳисса қўшиб келмоқда.

Бегматов Соибжон Маҳмудович Наманган вилояти Чуст шаҳрида 1957 йил 20 сентябрда таваллуд топди. Соибжон болалигидан мусиқага қизиқди, 1964-1972 йилларда умумтаълим мактабида ва болалар мусиқа мактабида қашқар рубоби синфида ўқиди.

1972 йили Наманган мусиқа билим юртининг мусиқа назарияси бўлимига ўқишга қабул қилинди. 1976 йили билим юртини битириб, М.Ашрафий номидаги Тошкент давлат консерваторияси мусиқашунослик факультетининг тайёрлов курсига ўқишга киради. Ихтисослик бўйича Шарқ мусиқаси кафедрасида таҳсил олди ва устоз, мусиқашунос Отаназар Матёқубов раҳбарлигида «Эрон дастгоҳлари» мавзуида диплом ишини муваффақиятли ёқлаб, 1984 йили консерваторияни битирди.

С.Бегматов «Фарғона водийси ҳофизлик анъаналари» (Содирхон Ҳофиз, Жўрахон Султонов ва Расулқори Мамадалиевлар ижоди мисолида) мавзуида номзодлик диссертациясини ёзиб, 1995 йили муваффақиятли ёқлади.

С.Бегматовнинг меҳнат фаолияти 1983 йили Ўзбекистон Бастакорлар уюшмаси қошидаги Мусиқа жамғармасининг мусиқий тарғибот бўлимида муҳаррирликдан бошланди. 1984-1986 ўқув йиллари Гулистон давлат мусиқа билим юртида ва 1986-1987 йилларда Низомий номидаги педагогика институти мусиқий педагогика факультетида мусиқа тарихидан дарс берди. 1987 йилдан Тошкент давлат консерваторияси Шарқ мусиқаси кафедраси таркибидаги Халқ мусиқа хонаси мудири, малака ошириш факультети декани, ўқитувчи, доцент ва профессор вазифаларида ишлади. Бугунги кунда кафедра мудири, профессор лавозимларида ишлаб келмоқда. 2018 йилдан “Ўзбек миллий мақом санъати маркази”нинг бош директори лавозимида фаолият юритмоқда.

С.Бегматовнинг илмий-ижодий, ўқитувчилик ва жамоатчилик фаолияти кенг қамровлидир. У бастакорлик анъаналари ва ижрочилик санъатини чуқур ўрганиб, 2000 йилда “Орифхон Хотамов”, 2002 йилда “Камолиддин Раҳимов”, 2006 йилда “Мухторжон Муртазоев” (ҳаммуаллиф А.Зокиров), 2017 йилда “Ориф Алимахсумов” монографияларини нашр этди, «Шифобахш оҳанглар», («Гулистон» журнали. 1990 йил № 12), «Ушшоқ» Ю.Ражабий ва Содирхон ҳофиз талқинларида», (Ражабийхонлик илмий-амалий анжуман материаллари, Т., 1993 й), «Эл ардоқлаган санъаткор», («Халқ сўзи» 1994 йил 18 апрел), «Мумтоз хонандалик санъати мезонлари», («Гулистон» 1995 йил № 6), «Шарқ овози», (Нафосат журнали, 1995 йил № 7-8), «Олтин мерос», («Ўзбек адабиёти ва санъати»), «Буюк ижодкор», («Гулистон» 1997 йил № 5), «Ғуломжон сурнайчи» («Нафосат» 2000 й. № 3) каби илмий мақолаларини ёзди. “Мусиқа” дарслиги (2002-2008 йиллар мобайнида беш маротаба ва 2017 йили рус, қозоқ, қирғиз, тожик, қорақалпоқ ва туркман тилларида қайта нашр этилган); “Мақом сурнай йўллари” (2004), “Анъанавий ансамбль синфи” (2008), “Ўзбек анъанавий чолғулари” (2008) ва Олий таълим муассасаларининг магистратура босқичи учун “Ҳофизлик санъати” (2007) ўқув-услубий қўлланмалар, ҳаммуаллифликда “Санъатшунослик (мусиқашунослик)ка кириш” ва “Санъатшунослик асослари” мутахассислик фанлари учун ўқув қўлланма, ўрта тизим академик лицей ва коллеж талабалари учун “Бастакорлар ижоди” ўқув қўлланмалари ва 60 дан ортиқ илмий-назарий ва оммабоп мақолалар муаллифидир. 2010 йили “Шашмақом”, 2017 йили “Комилжон Отаниёзов ва 2018 йили “Мақомлар” ҳужжатли фильмларининг сценарийсини ёзди.  

Шунингдек, «Хонандаликда овоз талқини» илмий очерк, «Тошкент вилояти мусиқий фольклори» тўпламига «Бўстонлиқ тумани мусиқий фольклори» (қўлёзма), «Фарғона-Тошкент чолғу туркумлари» (қўлёзма), «Афғонистон» ва «Эрон» мусиқа тарихи (қўлёзма) ва ҳ.к. муаллифидир. С.Бегматов биринчилардан бўлиб олий ва ўрта махсус ўқув юртларида ўқув тизимини такомиллаштириш йўлида янги педагогик технологияларга асосланган “Шарқ халқлари мусиқа тарихи” фанидан мультимедияли электрон дарслик (2014) тузиб, амалиётга тадбиқ этди.

У “Темурийлар даври мусиқа маданияти”, Шарофиддин Али Яздийнинг “Зафарнома” асарида мусиқа”, “Созлар сеҳри”, “Мирзадавлат”, “Ушшоқи Қўқанд”, “Мақом нима”, “Маъмуржон Узоқов”, “Орифхон Ҳотамов”, “Мерос ва замонавийлик”, “Ибрат...”, “Ўзбекистон мусиқа мероси: миллий анъаналар сақланиши ва уларнинг ривожланиши”, “Фарғона-Тошкент мақомларининг ижрочилик анъаналари”, “Ҳофизлик санъати: устоз-шогирд анъаналари”, “Ижрочиликнинг сирли дунёси”, “Ҳофизлик санъати Шарқ халқлари маданиятида”,  “Мусиқий рисолалар: анъана ва замонавийлик” каби бир қатор илмий ва оммабоп мақолалар муаллифидир. 

С.Бегматов халқ мусиқа ижодиётини ўрганиш ва келажак авлодга ёзма намуналарини қолдириш мақсадида халқ ижрочилик амалиётида мавжуд асарларни нотага олиш билан ҳам шуғулланиб келмоқда. Унинг О.Ҳотамовнинг ижодий фаолиятига бағишланган китоби, «Чустий ғазалларига К.Раҳимов ашулалари», «Фарғона-Тошкент сурнай йўллари» монографик асарлари,  «Шашмақом ва анъанавий ижрочилик мактаблари», «Анъанавий хонандаликнинг ижро услублари», «Фарғона водийси анъанавий ижрочилиги», «Мумтоз хонандалик санъати мезонлари», “Анъанавий хонандаликда овоз талқин этиш услублари”, “Мумтоз мусиқа мероси” каби илмий тадқиқот ишлари шулар жумласидандир.

                          МАҲМУД АҲМЕДОВ

(1925-1996)

Санъатшунослик фанлари номзоди, мусиқашунос Маҳмуд Аҳмедов илмий, педагоглик ва лекторлик фаолияти билан Ўзбекистоннинг ХХ аср мусиқа маданияти ривожланиши жараёнига ҳисса қўшди. У ўзбек мусиқа меросини, тарихини, замонавий мусиқа йўналишларини пухта ўрганди, турли мавзуларда китоб ва мақолалар ёзди.

Маҳмуд Аҳмедов 1925 йили Бухоро вилояти Ғиждувон туманида дунёга келди. Болалигидан мусиқага қизиқиб, 1935 йилдан бошлаб машҳур созандалардан ғижжак чалишни ўрганди. 1938-1942 йиллар мобайнида у Ғиждувон тумани театрида ғижжакчи бўлиб ишлади.

1943 йили М.Аҳмедов жанговар қисмда хизмат қилди ва яраланиб, 1945 йили ногирон бўлиб юртига қайтиб келди. 1948 йили у Тошкент давлат консерваториясининг тайёрлов курсларига ўқишга кирди. 1951 йилдан мусиқашунослик факультетида ўқиб, профессор Я.Б.Пеккер раҳбарлигида Абдураҳмон Жомийнинг «Мусиқа рисоласи» асосида диплом иши билан ўқишни битирди. Талабалик йилларида дастлаб Ўзбекистон радиоси мусиқий таҳририятида, 1955 йилдан Ҳамза номидаги санъатшунослик илмий-тадқиқот институтида илмий ходим лавозимида ишлайди. 1956 йили консерваторияни битиргач, шу институт аспирантурасига йўлланма олди. Бу даргоҳда вилоятлар бўйлаб ўтказилган фольклор экспедицияларида қатнашди, натижада у кўп халқ куй ва қўшиқларини магнит тасмаларга ёзиб олди, айримларини ноталаштирди.

М.Аҳмедов кўп йиллар давомида санъаткорларнинг ижодий фаолиятларини радио ва матбуот орқали тарғиб қилди, монографиялар ва рисолалар ёзди. Масалан: мусиқашунос К.Олимбоева-Аҳмедова билан ҳамкорликда 1959 йилда ёзган «Ўзбекистон халқ созандалари» китобида ҳофиз ва ўн тўққизта созанданинг ҳаёти ва ижодий фаолияти ёритилган. «Юнус Ражабий» (1967 й., 1980 йилда тўлдирилган нашри), «Исоҳор Оқилов» (1975 й),  “Маргарита Оқилова” (1985 й.), “Р.М.Глиэр” (1963), “Ҳожи Абдулазиз Абдурасулов” (1980), “К.Олимбоева - Аҳмедова” (1996), “Дони Зокиров” (1995) монографияларини чоп эттирди.

1950-1995 йилларда мусиқашунос М.Аҳмедовнинг 200 га яқин турли мавзуларда ёзилган илмий ва публицистик мақолалари газета ва журналларда чоп этилди. У 1966 йили В.Вахромеевнинг «Элементарная теория музыки» ва 1968 йили И.Дубовский, С.Евсеев, И.Способин ва В.Соколовларнинг «Учебник гармонии» китобларини ўзбек тилига таржима қилди.

Мусиқашунос М.Аҳмедов узоқ йиллар давомида ижодий иш билан биргаликда Низомий номидаги педагогика институтида, Тошкент давлат театр ва рассомчилик институтида, А.Қодирий номидаги Тошкент давлат маданият институтида мусиқий-назарий фанлардан дарс бериб келди.

Маҳмуд Аҳмедов Иккинчи жаҳон уруши қатнашчиси сифатида қатор жанговар медаллар билан тақдирланган.

                       БАХТИЁР АШУРОВ

(1978)

Ўзбекистон композиторлари ва бастакорлари уюшмасининг аъзоси, истеъдодли мусиқашунос Бахтиёр Шокирович Ашуров 1978 йилннинг 20 январида Бухоро вилоятининг Когон шаҳрида таваллуд топган.  1993-1997 йилларда М.Ашрафий номидаги Бухоро давлат мусиқа билим юртида, 1997-2001-йилларда М.Ашрафий номидаги Тошкент давлат консерваториясининг “Шарқ мусиқаси” факультети бакалавр босқичида, 2007-2009-йилларда магистратура босқичида профессор О.Матёқубов синфида таҳсил олган. 2009-2012 йилларда “Мусиқа санъати” ихтисослиги бўйича тадқиқотчи изланувчи сифатида касб малакасини оширган.

Б.Ашуров иш фаолиятини ўқиб юрган йилларида бошлаган. 1996-1997 йилларда Когон шаҳридаги мусиқа мактабида, 1997-1998-йилларда Ю.Ражабий номидаги Тошкент педагогика билим юртида назарий фанлардан дарс берган. 2012-2014 йилларда Ўзбекистон давлат консерваториясининг Ихтисослашган илмий-тадқиқот маркази илмий ходими, 2015-2016 йилларда “Илмий педагогик кадрлар тайёрлаш” бўлими илмий-тадқиқот ишлари муҳандиси, 2016-йилдан буён эса мазкур бўлимнинг бошлиғи сифатида фаолият олиб бормоқда. Санъатшунослик фанлари фанлари бўйича фалсафа доктори (PHD,2020).

Б.Ашуровнинг илмий изланишлари манбашунослик билан бевосита боғлиқ бўлиб, буюк аждодларимизнинг мусиқа санъати тарихи ва назариясига бағишланган рисолалар, баёзлар, қўлёзмаларни тадқиқ этиб, уларни таҳлил қилиш ва амалиётга тадбиқ этилиши масалаларига бағишланган. «Бухорча ва Мавригий» мавзуидаги бакалавриат диплом иши ва «Нажмиддин Кавкабий ва унинг “Рисолаи мусиқий” асарининг ўзбек мумтоз мусиқасида тутган ўрни» магистрлик диссертацияси, “XVI-XVII асрларда миллий мусиқий тафаккур ривожининг замонавий талқини” мавзусида фалсафа доктори (PhD) бўйича диссертацияси устида олиб бораётган илмий иши фикримизни тасдиқлайди.

Б.Ашуров республика ва халқаро миқёсдаги илмий амалий конференцияларда маърузалар билан мунтазам чиқишлар қилмоқда, газета ва журналларда мақолалари чоп этилмоқда. “Нажмиддин Кавкабий мероси” («Мозийдан Садо» журнали, №3(39) 2008 й.), “Бухоро Шашмақомининг умумий тузилиши ва парда тизимининг айрим хусусиятлари” (Т.Темиров билан ҳамкорликда, “Шашмақом сабоқлари”, Т., 2007 й.), «Нажмиддин Кавкабий ва унинг мусиқий рисоласи» (Тошкент давлат педагогика университети Республика илмий-педагогик конференцияси материаллари. Т., 2009.), “Абдулқодир Мароғийнинг мусиқий мероси” (“Темурийлар даврида тил, маданият ва санъат тараққиёти” мавзуидаги олий таълим муассасалараро илмий-амалий конференцияси маърузалар матни, 1 март, 2016), “Илми адвор таълимоти” (“Ўрта асрлар Шарқ алломалари ва мутафаккирлари тарихий меросида санъат ва маданият масалалари” мавзуида Халқаро конференция маърузалар матни, 21 апрель, 2016),  «The uzbek classical music» (“European Journal of Arts” журнали, Австрия, 2016. № 3), “Основы узбекской классической музыки” (“Наука и Мир” журнали, Австралия, октябрь, 2016), “Ёш созандаларни тарбиялашда Дарвеш Али Чангий ижодининг аҳамияти” (“Чолғу ижрочилигида ёш созандаларни тайёрлашнинг халқаро-меъёрий масалалари” мавзуидаги Халқаро илмий-амалий конференцияси маърузалар матни, 25-27 март, 2017), “Турғун Алиматовнинг  созандалик мероси” (“Мозийдан Садо” журнали, 4/76, 2017), “Ибн Синонинг мусиқий мероси” (“Ибн Синонинг илмий-маданий меросининг аҳамияти ва фан тараққиётидаги ўрни” Халқаро конференция мақолалар тўплами, Бухоро, 2017), “Музыкальные истоки Центральной Азии” (“Мусиқа санъатининг қадимги манбалари” мавзусида Халқаро илмий конференция маърузалар матни, 18-19 апрель, 2018), “Мақомот – мумтоз мусиқа навлари тизими” (“Ўрта асрлар Шарқ алломалари ва мутафаккирлари тарихий меросида санъат ва маданият масалалари” мавзусидаги Халқаро илмий-назарий ва амалий конференцияси маърузалар матни, 05 май, 2018) шулар жумласидан.

Б.Ашуров 30 га яқин ўқув қўлланмаларга ва монографияларга муҳаррирлик қилган, мусиқага оид адабиётларни нашрга тайёрлашда ва чоп этилишида жонбозлик кўрсатиб келмоқда.