МАМАДАЗИЗ НИЁЗОВ

(1907-1970)

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист, созанда ва бастакор Мамадазиз Ниёзов Ўзбекистон Бастакорлар уюшмаси сафига 1940 йилда қабул қилинган. Санъаткор ўзининг турли мавзуларда мумтоз ва замондош шоирларнинг шеърларига басталаган ранг-баранг, жозибали қўшиқ, ашула, ялла, лапар, рақс куйлари, ижрочилик маҳорати ва ташкилотчи-раҳбарлик фаолияти билан танилган.

Мамадазиз Ниёзов Андижон вилояти Қўрғонтепа туманида 1907 йили туғилди. Мамадазиз болалигидан мусиқага қизиққан, дутор, ғижжак чалишни ўрганган. 1926 йили туманда театр ва «Қизил чойхона» очилгач, Мамадазиз созанда сифатида ишга таклиф қилинади ва чойхоначилик қилади. Бу ерга машҳур бастакор ва созанда Тўхтасин Жалилов Андижон вилояти мусиқали театри билан гастролга келади. Меҳмонларга ёш ҳаваскорлар концертини намойиш этишади. Шунда Мамадазиз дутор жўрлигида қўшиқ айтиб беради. Бастакор Т.Жалилов уни ўзи билан театрга олиб кетади. Шу йилдан бошлаб унинг тақдирида кескин ўзгариш рўй беради. 1926-1932 йилларда М.Ниёзов Андижон вилоят мусиқали драма театрида хонанда ва созанда бўлиб ишлади, куй ва қўшиқларни басталашга ҳам уринди. 1926-1932 йилларда театрда ишлаш билан бирга Рабфакда кундузги бўлимда ўқиди. 1932 йили Ўш ўзбек театрига мусиқа раҳбари лавозимига таклиф этилади. 1934 йили эса Республика давлат мусиқали театрига таклиф қилинди. 1937 йили Ўзбекистон санъат бош бошқармасининг буюртмаси билан янги ташкил топаётган Республика колхоз-совхоз театрига мусиқа раҳбари лавозимига тасдиқланди ва шу театрда 1940 йилгача ишлади. 1940-1941 йилларда Ўзбек давлат филармонияси таркибидаги Тамарахоним ансамблида созанда бўлиб ишлади. 1942 йилнинг февралидан июл ойигача Республика давлат болалар театрида мусиқа раҳбари бўлиб ишлади. 1942-1944 йилларда Ўзбек давлат циркида мусиқа раҳбари бўлиб ишлади. 1944-1962 йилларда Ўзбек филармонияси, Ўзбек эстрадаси, Ўзбекистон радиосида созанда, мусиқа раҳбари вазифаларида ишлади. Шу билан бирга, 1940 йили композитор Р.М.Глиэр бошчилигида ташкил қилинган бастакорлик курсида ўқиди. 1943 йилнинг мартида Тожикистон Республикаси Санъат бош бошқармасининг илтимосига биноан Душанбе шаҳрида колхоз-совхоз театрида концерт дастурини тайёрлашга ёрдам берди. 1960-1962 йили Ўзбекистон Санъат бош бошқармаси маданият саройида, 1962-1964 й. Тошкент давлат университетининг маданият саройида, 1964-1965 й. Республика маданият уйидаги ўзбек ашула ва рақс ансамблига раҳбарлик қилди. 1965 йилдан ҳаётининг охиригача маданият саройига бошчилик қилди. Мазкур жамоаларнинг репертуар дастурларини бойитишда ўзи ҳам улар учун қўшиқ ва рақс куйларини яратган.

М.Ниёзов уруш даврида ватанпарварлик мавзусида «Олға бос» (Ю.Ҳамдам сўзи); «Янчамиз» (Ҳ.Олимжон сўзи); «Яхши бор» (Соқий сўзи); «Салом онажон фронтдан» (Камтар сўзи) «Ғунчалар» (Ғ.Фатхулин сўзи); «Пахтакорим» ва «Кетма, жоним» (М.Қориев сўзлари); «Лочинлар» (Мирзаев сўзи) каби қўшиқлари У.Исмоилов пьесаси асосида Ҳ.Олимжон сценарийси бўйича Чустий, Ходи Шоди ва Ҳ.Олимжон сўзларига қўшиқ ва куйлар яратган.

М.Ниёзов 100 дан ортиқ қўшиқлар яратди. Улардан айримлари: «Мубтало бўлдим сенга» ва «Кўнглим ўртансин агар» (Навоий сўзлари); «Хол бўлсам» (Ҳ.Олимжон сўзи); «На гўзалсан» (Миртемир сўзи); «Ҳунармандлар», «Зар дўппи», «Кийим» (Т.Тўла сўзлари); «Ўзбекистонга келинг», «Давримиз», «Тожикистонсан», «Мирзачўлга кел» (А.Пўлат сўзлари); «Гулим қизим», «Андижоним», «Жоним Навоий кўринг» (Ҳабибий сўзлари); «Саодатли диёримсан» (К.Махсум сўзи); «Жоним Тошкентим», «Боғбон йигит», «Онамга», «Яхши йигит, яхши қиз» (П.Мўмин сўзлари); «Шаҳло кўзлар», «Жамолингга тўймайман» (Ё.Мирзо сўзлари); «Ҳур Ўзбекистон», «Жоним пахтазор» (М.Раҳмон сўзлари); «Жон Ўзбекистон» (Миртемир сўзи); «Бас» (А.Фаттоҳ сўзи); «Нурли гулистон» (В.Абдулла сўзи); «Сайр этайлик», «Кеча» (Ҳ.Яҳё сўзлари) ва бошқалар. Қўшиқлардан ташқари бастакор турли чолғулар ва ансамбллар учун куйлар, рақс куйлари ва ашула-рақс сюиталари яратди.

Мамадазиз Ниёзов 1965 йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» фахрий унвони билан тақдирланди.