УЛУҒБЕК МУСАЕВ[1]

(1948-2000)

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, Республика Давлат мукофоти совриндори Улуғбек Мусаев ҳассос ижодкор, раҳбар ва жамоат арбоби сифатида юртимизда кенг танилган.

Улуғбек Раззоқович Мусаев 1948 йил 12 сентябрда Хоразм вилоятининг Урганч шаҳрида таваллуд топди. Ёшлигидан мусиқага меҳр қўйган Улуғбек 1962 йилда М.Харратов номидаги Урганч мусиқа билим юртига ўқишга киради. 1964 йили Ўзбекистон давлат консерваториясининг тайёрлов курсига ўқишга кириб, композиция ихтисослиги бўйича профессор Борис Гиенко синфида таҳсил олди. Ўзининг истеъдоди ва билими билан консерватория ўқитувчилари ва талабалари орасида ҳурмат қозонди. Бу давр мобайнида У.Мусаев қўшиқлар, романслар, турли чолғу асбоблари ва фортепиано учун пьесалар, Лутфий сўзларига «Ғазаллар» вокал-симфоник туркуми, симфония-поэма ва бошқа кўпгина асарлар яратди.

У.Мусаев яратган бир қатор асарлар республика ва халқаро танловларда совринли ўринларни эгаллаган. Хусусан, 1968 йилда яратилган «Навоий хотирасига» фортепиано триоси ёш композиторларнинг Республика танловида биринчи ўринни, скрипка ва фортепиано учун ёзилган 3 қисмли сонатинаси эса 1969 йилда Москвада ўтказилган танловда совринли ўринни эгаллади.

1972 йилда У.Мусаев консерваторияни Э.Раҳим либреттоси асосида ёзилган «Мангулик» операсининг муқаддимаси билан муваффақиятли тамомлади. Кейинчалик бу опера тўлиқ кўринишда Навоий номидаги опера ва балет театрида саҳналаштирилди. Операнинг алоҳида лавҳалари Ўзбекистон Бастакорлар уюшмаси пленумида ҳам муваффақият билан ижро этилиб, Давлат мукофотига сазовор бўлди.

Ёш композитор мустақил ижодкорлик ишини муаллимлик фаолияти билан боғлаб борди. Дастлаб Урганч мусиқа билим юртида, 1975 йилдан эса Ҳамза номидаги Тошкент мусиқа билим юртида ўқитувчилик қилди. 1982-1991 йилларда У.Мусаев Ўзбекистон Бастакорлар уюшмаси котиби, 1992-1995 йилларда эса раис вазифасида фаолият юритди.

Композитор турли жанрларда баракали асарлар яратди. Бирин - кетин яратилган «Байрамона» симфоник поэмаси, фортепиано ва оркестр учун «Поэма», турли чолғулар таркиби учун камер асарлар, романслар, қўшиқлар, «Халққа қасида», «Ғалабага қасида», «Шон-шараф» қасидалари композиторнинг ижодий етуклик даврини ташкил этади.

У.Мусаев айниқса мусиқали театр соҳасида катта муваффақиятларга эришди. «Мангулик», «Робия» опералари, Ш.Рашидовнинг «Кашмир қўшиғи» достони асосида «Ҳинд достони», «Тўмарис», Навоий «Хамса»си асосида «Поэтик миниатюралар», «Электра» балетлари композиторнинг йирик саҳна асарлари қаторига киради. Айниқса, унинг балетлари халқаро миқёсда шуҳрат қозонган.

Композиторнинг «Афсоналар водийси» балети 1978 йилда опера ва балет театрида саҳналаштирилди, кейинчалик эса Москва Катта театрида «Ҳинд достони» номи билан Ю.Григорович раҳбарлигида балетмейстерлар Р.Папко ва Ю.Скот томонидан қайта қўйилиб, томошабинлар ва санъат аҳли томонидан юқори баҳоланди. О.Узоқов либреттоси асосида яратилган «Тўмарис» балети эса биринчи маротаба 1981 йилда Қирғизистонда Катта опера ва балет театрида бош балетмейстер Уран Сарбагишев томонидан саҳналаштирилди. 1984 йилда эса балетмейстер И.Юсупов томонидан Тошкентда қўйилди. Композитор яратган ҳар бир саҳнавий асар республиканинг мусиқий ҳаётида катта қувончли воқеага айланарди. Бунга нафақат юқорида тилга олинган балетлар, балки «Поэтик миниатюралар» балети ҳам ёрқин мисол бўла олади. Бу балет ҳам «Тўмарис», «Ҳинд достони» сингари Навоий номидаги опера ва балет театри балет труппаси томонидан Германия, Малайзия, Австралия, Россия, Қозоғистон каби кўпгина мамлакатларда намойиш этилди.

Улуғбек Мусаев ҳозирги замон ўзбек профессионал мусиқа санъатига улкан ҳисса қўшган ижодкорлардандир. У «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби» фахрий унвони ва Республика Давлат мукофотига мушарраф бўлди.

[1] Мақола муаллифи Ҳабибулла Раҳимов