САИДЖОН КАЛОНОВ

(1914-1972)

Ўзбекистон халқ артисти, найчи-созанда ва бастакор Саиджон Калонов XX аср ўзбек мусиқаси тарихида ёрқин из қолдирди. У халқимизнинг мумтоз санъати анъаналарини давом эттирди, ўзига хос услуби билан турли мавзуларда жозибали қўшиқ ва ашулалар яратиб, замонавий мусиқа маданиятимиз ривожланишига баракали ҳисса қўшди.

Саиджон Калонов Наманган вилояти Чуст тумани Каркидон қишлоғида 1914 йил 30 июлда туғилди. У 1920 йилдан бошлаб янги мактабда таълим олди, ҳаваскорлик тўгарагига қатнашиб най чалишни ўрганди. 1927 йилда Тошкент мусиқа техникумига ўқишга кирди, Ўзбекистон радиоси қошидаги чолғу ансамблида найчи бўлиб ишлади. 1932 йили мусиқа техникумини битиргач, Фарғона вилояти мусиқали драма театрига мусиқа раҳбари этиб тайинланди. «Фарҳод ва Ширин» спектаклига куй ва ашулалар басталади.

1936 йили Ўзбекистон давлат филармонияси очилиб Т.Жалилов раҳбарлигида ансамбль ташкил топиши, келгуси йилда Москвада ўтадиган Ўзбекистон адабиёти ва санъати 10 кунлигига тайёргарлик кўриш муносабати билан вилоятлардан кўзга кўринган созанда ва хонандалар қатори С.Калоновни ҳам мазкур ансамблга ишга таклиф қилишди.

1938 йили С.Калонов Ўзбек давлат мусиқали театрига, 1939 йилнинг июнь ойидан бошлаб Ўзбекистон давлат опера ва балет театрига якканавоз лавозимига таклиф қилинди, 1941 йилда Янгийўл мусиқали драма театрининг ташкил топиши билан театрнинг мусиқа раҳбари Ю.Ражабий ўзи билан Саиджон Калоновни  бирга олиб кетди. 1942 йили С.Калонов раҳбарлигида 16 кишидан иборат ашула ва рақс ансамбли тузилди. 1942-1945 йилларда ансамбль Марказий Болтиқ бўйи фронтларида жангчиларга хизмат қилди. Бастакор эса ансамбль репертуарини бойитиб борди ва ўзи ҳам бир қатор қўшиқлар яратди. «Ўзбекистондан салом», «Опалардан салом», «Зафар билан қайтиб», «Ғалаба қиламиз», «Лочинлар», «Ўзбек ўғлонлари», «Дўстлик жасорати», «Ботир аскарлар» ва бир неча рақс куйлари шулар жумласидандир. 1945 йил С.Калонов ўзи ишлаган театрга ансамбли билан қайтиб 1948 йилга қадар ишлади. Ўша йили Ўзбекистон радио қўмитаси қошидаги ўзбек халқ чолғу асбоблар оркестрига созанда лавозимига таклиф қилинди. Мазкур жамоада у умрининг охиригача ишлади ва ижод қилди.

1967 йилдан Ўзбекистон Композиторлар уюшмасининг аъзоси, бастакор С.Калонов классик ва замондош шоирларнинг шеърларига турли мавзуларда 200 дан ортиқ қўшиқлар яратди. Улар орасида «Ватан севгиси», «Ватан таронаси», «Гулистонлар аро», «Чевар қизлар», «Яшанг, қизлар», «Ёшлар марши», «Фазога биринчи босқич», «Қуёшли ўлкам» каби ватанпарварлик, меҳнат ва жасоратни ифодалайдиган қўшиқлар, ишқ-муҳаббатни, орзу-умидларни куйлайдиган «Гулмиди, раъномиди» (Н.Нарзуллаев сўзи), «Севгилим» (М.Қодиров сўзи), «Ойдин кечада» (Миртемир сўзи), «Интизорман йўлингга» (А.Пўлат сўзи), «Дилнавозим», «Гулёр айтиб кел» (А.Навоий шеърлари), «Даркор эмас» (А.Ғаффорий сўзи), «Айб этма» (З.Обидов сўзи), «Висол гулшани» (А.Исроилов сўзи), «Эй сарви равон» (Нодира шеъри), «Бу насим» (Ҳабибий сўзи) каби лирик қўшиқ-ашулалар мавжуд. Бу жозибали қўшиқ ва ашулалар турли ижрочи авлодларни мулки бўлиб қолди ва қўшиқ санъатининг шайдолари дилларидан жой олди. С.Калонов қўшиқлар басталашдан ташқари мусиқанинг бошқа жанрларида ҳам ижод қилди. Бастакор дирижёр Н.Халилов билан ҳамкорликда «Ҳалима» мусиқали драмаси ва халқ чолғулари учун турли туман, катта-кичик жанрларда мусиқа асарларини яратди.

Саиджон Калонов 1950 йили «Ўзбекистон халқ артисти» фахрий унвони, орден ва медаллар билан мукофотланган.