КАРОМАТДИН УТЕГЕНОВ
(1924-1998)
Қорақалпоқ Автоном Республикаси ХХ аср мусиқа санъати намояндаларидан бири, мусиқашунос Кароматдин Утегенов турли мавзуларда ёзган илмий ва оммабоп мақолалари, оғзаки маърузалари, педагоглик ва жамоатчилик фаолияти билан республика маданий ҳаётида фаол қатнашди ва эл-юрт ҳурматига сазовор бўлди. Йиллар давомида чоп этилган ва нашр қилинмаган кўп илмий мақолалар, дарслик ва қўлланмалар ёзди. 1978 йили Қорақалпоғистон ва Ўзбекистон Бастакорлар уюшмасига қабул қилинди.
Кароматдин Утегенов Нукус шаҳрида 1924 йилнинг 30 декабрида дунёга келди. 1939 йилдан Тўрткўл болалар мусиқа мактабининг фортепиано синфида ўқиди. 1946-1948 йилларда К.Станиславский номидаги мусиқа театрида хор артисти, 1948-1949 йилларда Нукус шаҳридаги 4-болалар боғчасида пианиночи бўлиб ишлади. 1949-1952 йилларда ҳарбий хизматни бажариб, 1952-1956 йилларда Ҳамза номидаги Тошкент давлат мусиқа билим юртининг мусиқа назарияси ва тарихи бўлимида ўқиди. 1956-1961 йилларда эса Тошкент давлат консерваториясининг мусиқа назарияси ва тарихи факультетида таҳсил олди. Бу икки ўқув даргоҳлар К.Утегеновнинг мусиқашунос бўлиб етишиб чиқишида муҳим роль ўйнади.
Мусиқашунос К.Утегенов Тошкентдаги иш фаолиятини ўқиш билан биргаликда бошлади. У 1957-1958 йилларда болалар мусиқа мактабида дарс берди. 1960-1961 йилларда Ҳамза номидаги Тошкент санъатшунослик илмий тадқиқот институтида мусиқа бўлими лаборанти лавозимида ишлади, 1961 йили «Қорақалпоқ халқ қўшиқлари» мавзуидаги диплом иши билан консерваторияни битиргач, 1961-1963 йилларда Нукус давлат мусиқа ўқув юртида педагог ва илмий мудири, 1963-1965 йиллари К.Станиславский номли мусиқа театрида концертмейстер, 1966-1971 йилларда Нукус шаҳрининг 1-сон болалар мусиқа мактабида ўқитувчи ва 1961-1990 йилга қадар Ж.Шомуратов номидаги Нукус давлат мусиқа билим юртида ўқитувчи бўлиб фаолият кўрсатди. 1984-1986 йилларда Қорақалпоқ Бастакорлар уюшмасининг масъул котиби лавозимида ишлади.
Мусиқашунос К.Утегенов педагоглик фаолияти билан бирга умрининг охиригача илмий-назарий ишлар билан ҳам шуғулланиб келди. Унинг қаламидан қуйидаги китоб ва мақолалар бунёдга келди: 1966 йили ўрта таълим мактабларининг 5-8-синфлари ва 1968 йили 1-4-синфлари учун «Мусиқий китоб»ларни Т.Давлатмуродова билан ҳамкорликда ёзди. Улар 1970 йили биринчи синфлар учун «Мусиқа алифбоси», 1973 йили «Ашула дарслиги»ни, 1-7-синфлар учун «Ашула айтиш» дастурини яратдилар. К.Утегенов Н.А.Римский-Корсаковнинг «Практический учебник гармонии» (1966), В.А.Вахромеевнинг «Элементар мусиқа назарияси» (1969), Б.Штейнпресс ва И.Ямпольскийларнинг «Краткий словарь любителя музыки», Евсеев, Соколов, Дубовскийларнинг «Гармония дарслиги» дарсликларни рус тилидан қорақалпоқ тилига таржима қилди. Йиллар давомида турли мавзуларда илмий, илмий-оммабоп мақолалари газета ва журналларда чоп этилди.